مقدمه
در سلسله یادداشت‌های آشنایی با علامت‌های تجاری، با مفهوم علامت تجاری، اهمیت ثبت آن و ویژگی های اصلی آن آشنا شدید. اما بطور مشخص، در یادداشت «آشنایی با علامت تجاری (2)، شرایط حمایت از علامت تجاری» از شرایط حمایت از علامت تجاری سختن گفتیم و نکاتی را در مورد شرط اول آن که تمایز بخشی بود، توضیحاتی ارائه کردیم. همان‌طور که پیش از این نیز بیان شد، قانون در صورتی علامت‌های تجاری را در برابر نقض حقوق‌شان مورد حمایت قرار می‌دهد که دارای دو ویژگی تمایز و تقدم باشند. در این بخش به ویژگی دوم، یعنی تقدم خواهیم پرداخت.
بررسی تقدم در قوانین کشورهای مختلف :
در قانون بعضی کشورها مانند ایالات متحده آمریکا، یکی از راه‌های به‌دست‌آوردن تقدم و امتیازات آن، این است که شخص (بدون آن‌که هنوز نشان را ثبت کرده باشد) از یک علامت تجاری برای اولین بار استفاده کند و این بهره‌برداری تداوم یابد. اما از آنجا که درباره این شیوه در قانون ثبت علائم تجاریِ ایران، توضیحی داده نشده، از پرداختن به آن چشم می‌پوشیم.
علاوه بر این راه، دو شیوه دیگر نیز برای کسب ویژگی تقدم، در قانون آمریکا ذکر شده است:
- ثبت با عنوان Intent-to-Use؛ که به معنی ثبت علامت تجاری پیش از اولین استفاده از آن است
- ثبت علامت پس از استفاده؛ یعنی در حالی که در حال استفاده از آن علامت تجاری برای محصولات خود هستید، آن را ثبت نمایید.
البته راه نخست مورد توصیه مشاوران حقوقی است چرا که به نحو بهتری حقوق صاحب علامت را تضمین می‌نماید.
بررسی تقدم در قوانین ثبت علائم تجاری ایران:
قانون ثبت علائم تجاری ایران به این صراحت و روشنی این دو راه را بیان نکرده، اما از متن قانون می‌توان فهمید که هر دو امکان وجود دارد. ماده ۳۸ قانون ثبت علایم تجاری بیان می‌کند:
پس از انتشار آگهی اظهارنامه و تا زمان ثبت علامت، متقاضی از امتيازات و حقوقی برخوردار است كه در صورت ثبت برخوردار خواهد بود. با اين حال هرگاه به وسيله متقاضی ثبت درباره عملی كه پس از آگهی اظهارنامه انجام شده، دعوایی مطرح شود و خوانده ثابت كند كه در زمان انجام عمل، علامت، قانوناً قابل ثبت نبوده است، به دفاع خوانده رسيدگی و در مورد ثبت يا عدم ثبت علامت تصميم مقتضی اتخاذ می شود.
از این ماده می‌توان به طور ضمنی دریافت که قانون ایران، ثبت پس از اولین استفاده (حین استفاده) از علامت تجاری را پذیرفته است، اما بهتر می‌داند که صاحبان محصولات و خدمات، هر چه سریع‌تر برای ثبت علامت موردنظر خود اقدام کنند.
در ایران ثبت علامت تجاری جز در مواردی که قانون تکلیف نموده باشد اختیاری است. علی‌رغم عدم الزام قانونی، تجار برای برخورداری از حمایت قانونی و نیز استفاده از شهرت تجاری و امتیازهای مادی و معنوی نسبت به ثبت علامت تجاری اقدام می‌کنند.
در صورتی که تصمیم دارید پیش از اولین استفاده از علامت تجاری، ابتدا آن را ثبت کنید، به این قسمت از ماده ۴۱ قانون ثبت علایم تجاری توجه لازم را داشته باشید:
هر ذینفع كه ثابت كند كه مالك علامت ثبت شده شخصاً يا به وسيله شخصی كه از طرف او مجاز بوده است، آن علامت را حداقل به مدت سه سال كامل از تاريخ ثبت تا يك ماه قبل از تاريخ درخواست ذینفع استفاده نكرده است، می‌تواند لغو آن را از دادگاه تقاضا كند. در صورتی كه ثابت شود قوه قهريه مانع استفاده از علامت شده است، ثبت علامت لغو نمی‌شود.
با ثبت علامت تجاری طبق قانون، شما به عنوان یک شخص یا شرکت (شخص حقیقی یا حقوقی) می‌‌توانید از عرضه کالاهای یکسان یا مشابه توسط اشخاص ثالث یا شرکت‌‌های رقیب تحت علایم تجاری که عین یا به طرز گمراه کننده‌ای مشابه علامت تجاری شما هستند جلوگیری نمایید و در نتیجه از به هدر رفتن سرمایه‌گذاری خود در بازاریابی محصول‌تان جلوگیری کنید. چرا که عرضه کالاها با نشان تجاری مشابه نه تنها فروش محصول و سود شما را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است به وجهه و شهرت تجاری شما هم آسیب بزند (در مواقعی که کیفیت آن محصول یا خدمت کمتر از چیزی باشد که شما به مشتریان ارائه می‌کنید).
این تنها یکی از (البته شاید مهم‌ترینِ) مزایا و امتیازات ثبت علامت تجاری است. برای آگاهی از سایر امتیازات و نیز شرایط و فرآیند ثبت علامت تجاری، به فصل سوم از قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری (مصوب سال 1386) مراجعه کنید.
مهم‌ترین مزایای ثبت علایم تجاری :
- سبب می‌شود مشتریان بتوانند محصولات را از یکدیگر تشخیص دهند.
- شرکت‌ها را قادر می‌سازد محصولات خود را از یکدیگر متمایز سازند.
- ابزار بازاریابی و اساس ایجاد وجهه و شهرت شرکت‌هاست.
- اجازه استفاده از آن‌ها به اشخاص ثالث داده می شود و این حق امتیازها می‌تواند منبع مستقیم درآمد باشد.
- شرط ضروری موافقت نامه‌های اعطای نمایندگی است.
- شرکت‌ها را تشویق می‌کند در حفظ یا بهبود کیفیت محصولات سرمایه‌گذاری کنند.
- ممکن است شرط ضروری یا عنصر مفیدی برای دریافت وام باشد.
