مالکیت نرم‌افزار
طرح مسئله: به‌طورکلی وقتی یک برنامه‌نویس نرم‌افزاری را تولید می‌کند، مالکیت آن متعلق به چه کسی خواهد بود؟
هر چند که استارت‌آپ محدود به حوزه نرم‌افزار و کسب‌وکار‌های اینترنتی نیست و در همه حوزه های علم و فناوری قابل تسری است، اما در ایران این شاخه از فعالیت استارت‌آپی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. بنظر می‌رسد علت اینکه بحث در حوزه مالکیت نرم‌افزار به یکی از پرسش‌های تولیدکنندگان نرم‌افزار تبدیل شده نیز همین مسئله است.
برای پاسخ به پرسش فوق باید دو فرض اصلی را از یکدیگر جدا نمود:
فرض اول:
آن‌که شخص نرم‌افزار را برای خود و بدون اینکه کسی به وی سفارش داده باشد تولید کرده است.
فرض دوم:
آن‌که تولید کننده نرم‌افزار به سفارش دیگری اقدام به برنامه‌نویسی کرده است.
بررسی فرض اول:
بر اساس ماده ۱ قانون حمایت از حقوق پدید‌آورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای، حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره‌برداری مادی و معنوی از نرم‌افزار رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده آن است. نحوه تدوین و ارائه داده‌ها در‌محیط قابل پردازش رایانه‌ای نیز مشمول احکام نرم‌افزار خواهد بود. مدت اعتبار حقوق مادی ۳۰ سال از تاریخ پدید آوردن نرم‌افزار و مدت اعتبار حقوق معنوی نامحدود است. پس با توجه به ماده فوق، اصل آن است که هر کس نرم‌افزاری را تولید نماید مالک آن بوده و تمامی حقوق مادی و معنوی مرتبط با آن، علامت و نشان ویژه معرف نرم‌افزار، همه و همه متعلق به پدیدآورنده خواهد بود.
بررسی فرض دوم:
در برخی موارد، فردی که در خصوص نحوه برنامه‌نویسی یا تولید نرم افزار، تخصصی نداشته یا به هر علت دیگر تمایل به برون سپاری آن دارد، اقدام به عقد قرارداد جهت تولید نرم‌افزار می‌کند. در این مورد خاص، ماده ۶ قانون فوق بدین شکل تعیین تکلیف کرده است: «اگر هدف از استخدام یا انعقاد قرارداد، پدیدآوردن نرم‌افزار مورد نظر بوده و یا پدیدآوردن آن جزء موضوع قرارداد باشد، حقوق مادی مربوط و حق تغییر و توسعه نرم‌افزار متعلق به استخدام کننده یا کارفرما است، مگر اینکه در قرارداد به صورت دیگری پیش‌بینی شده باشد». البته ماده‌ی مورد اشاره مالکیت سفارش‌دهنده را به طور امری برای طرفین در نظر نگرفته است، بلکه افراد می‌توانند توافق کنند که مالکیت نرم‌افزار همچنان متعلق به تولیدکننده باشد. درهرصورت باید توجه داشت که به منظور صدور گواهی ثبت نرم‌افزار، نام پدید آورنده باید توسط متقاضی ثبت به مراجع یاد شده در این قانون اعلام شود.
نتیجه‌گیری:
نکته آخر، علی‌رغم اینکه حقوق مادی نرم‌افزار ممکن است به شخصی غیر از تولیدکننده آن تعلق بگیرد، حقوق معنوی ناشی از تولید نرم‌افزار همیشه متعلق به پدیدآورنده آن است. به همین جهت است که پاداش، جايزه نقدي و امتيازاتي كه در مسابقات علمي، هنري و ادبي طبق شرايط مسابقه به آثار مورد حمايت، به پدیدآورنده تعلق می‌گیرد. علت این امر هم آن است که پاداش و امتیازات به واسطه نرم‌افزار یا استخدام تعلق نمی‌گیرد، بلکه این موارد جزو حقوق معنوی پدیدآورنده است و به وسیله‌ی قرارداد یا هر اقدام دیگر قابل انتقال به غیر نیست.
