شناسنامه یکی از اسناد رسمی در ایران است که سازمان ثبت احوال کشور موظف است آن را برای هر شهروند ایرانی صادر کند. این سند رسمی در بردارنده اطلاعات هویتی اشخاص، نام پدر و مادر، همسر، نام و تعداد فرزندان و همچنین وقایعی مانند ازدواج، طلاق و فوت است.
این سند به دلیل اطلاعات مندرج در آن یکی از اسناد بسیار مهم هویتی محسوب می‌گردد. به همین دلیل تغییر نام کوچک افراد فقط در شرایط خاص و ویژه‌ای امکان‌پذیر می‌باشد.
براساس قانون اصلاح قانون ثبت احوال، هرگونه تغییر در شناسنامه بدون طی مراحل قانونی جرم محسوب می‌گردد. بنابراین اگر فردی قصد تغییر نام خود را دارد صرفا از طریق مراجع قانونی باید اقدام نماید؛ چرا که در نظر گرفتن شرایط خاص قانونی برای تغییر اسناد هویتی دلایل بسیاری دارد.
یکی از مهم ترین دلایلی که می‌توان ذکر کرد، برای حفاظت از اعتبار اسناد سجلی (شناسنامه و پاسپورت) می‌باشد تا اشخاص با نام ثابتی در برابر دیگران شناخته شوند و با تغییر نام خود زمینه فرار از وظایف و تکالیف قانونی خود را فراهم نکنند. با این حال برخی از افراد به دلیل نارضایتی که از نام خود دارند درصدد تغییر آن می‌باشند.
دستور العمل ثبت احوال در خصوص تغییر نام
تدوین دستورالعمل جدید تغییر نام در شناسنامه و تصویب آن در شورای عالی ثبت احوال، اختیار تغییر نام را به سازمان ثبت احوال داده است. بر اساس ماده 20 قانون ثبت احوال، اشخاص می‌توانند با ارائه مدارک شناسایی به ادارات ثبت احوال و پرداخت هزینه‌های مربوطه، دادخواستی مبنی بر تغییر نام و نام خانوادگی خود تسلیم نمایند.
در صورتی که این درخواست با قوانین و شرایط تغییر نام ثبت احوال مغایرتی نداشته باشد، اصلاحات لازم در شناسنامه فرد ثبت خواهد شد. ثبت احوال معمولاً با درخواست هایی در بدو امر موافقت می‌کند که تشخیص دهد نام دارای الفاظ یا معانی خارج از عرف و غیرمتداول است.
افراد واجد شرایط برای تغییر نام
افرادی که خواهان تغییر نام هستند، باید شرایط زیر را دارا باشند:
این افراد باید 18 سال به بالا باشند؛
افراد کمتر از 18 سال که دارای حکم رشد باشند؛
پدر یا جد پدری می توانند با ارائه شناسنامه اقدام به تعویض نام فرزندان کمتر از 18 سال نمایند.
سرپرست قانونی (قیم، امین، وصی) با ارائه مدارک مستند برای افراد صغیر و محجور که سمت او احراز شده باشد، می تواند اقدام کند.
مدارک مورد نیاز برای تغییر نام:
نمونه تکمیل شده برگ درخواست تغییر نام توسط صاحب شناسنامه یا ولی، قیم، سرپرست قانونی و وکیل؛
اصل و تصویر صاحب شناسنامه؛
اصل و تصویر شناسنامه ولی، قیم یا سرپرست قانونی در صورتی که درخواست توسط هریک از آنان تکمیل شده باشد؛
اصل مدرک مثبت سمت درخواست کننده، درصورتی که درخواست کننده غیر از صاحب شناسنامه باشد؛
اصل رسید بانکی دائر بر واریز هزینه متعلقه؛
نداشتن محکومیت مؤثر کیفری برا ی افراد بالای 18 سال.
نحوه مراجعه برای تعویض نام و نام خانوادگی
- برای درخواست تغییر نام، کلیه ادارات ثبت احوال سراسر کشور آمادگی دریافت مدارک ذکر شده در بالا را در ساعات و ایام اداری دارند. همچنین تنظیم و تسلیم درخواست تغییر نام در غیر از محل صدور شناسنامه بلامانع است.
بعد از پذیرش، درخواست به اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه) ارسال می‌شود و در هیئت حل اختلاف طرح و اقدام صورت گرفته و نتیجه برای اطلاع متقاضی به اداره ارسال کننده اعلام می‌شود.
2. درخواست تغییر نام باید در هیئت حل اختلاف اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه) مطرح و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اتخاذ تصمیم گردد. موافقت با تغییر نام مورد درخواست، موکول به رای صادره از سوی هیئت حل اختلاف می‌باشد.
3. بعد از وصول رای هیئت حل اختلاف، بشرح ذیل اقدام خواهد شد:
الف: اگر صدور رای صادره موافق خواسته درخواست کننده باشد، پس از رؤیت متقاضی و تقاضای اجراء، نسبت به تعویض شناسنامه با نام جدید اقدام می‌شود.
ب: اگر رای صادره مخالف خواسته درخواست کننده صادر شده باشد، متقاضی پس از رؤیت آن، در صورت تمایل می‌تواند به استناد ماده 4 قانون ثبت احوال ظرف مهلت مقرر (10 روز از تاریخ ابلاغ) نسبت به تصمیم متخذه به دادگاه محل اقامت خود مراجعه و اعتراض نماید.
راهنمای ثبت درخواست اینترنتی تغییر نام در سایت سازمان ثبت احوال کشور
اگرچه افراد برای تغییر اسم کوچک خود باید به مراکز ثبت احوال کشور مراجعه کنند و درخواست خود را به صورت حضوری در سازمان ثبت احوال کشور ثبت کنند، اما در حال حاضر ثبت درخواست اینترنتی تغییر نام، در سازمان ثبت احوال کشور به صورت غیر حضوری نیز انجام می‌گردد. بنابراین فردی که خواهان تغییر نام خود می‌باشد، می‌تواند از طریق سایت سازمان ثبت احوال کشور به آدرس www.sabteahval.ir و ورود به بخش میز خدمت الکترونیک درخواست خود را به صورت اینترنتی ثبت کند و مراحل تغییر نام خود و همچنین روند و نتیجه آن را به صورت اینترنتی پیگیری نماید. در صورتی که درخواست فرد مورد تایید سازمان ثبت احوال کشور بود، به یکی از ادارات ثبت احوال کشور ارجاع داده خواهد شد و می‌تواند از طریق این اداره، اقدام به انجام مراحل احراز هویت و مراحل باقی مانده از تغییر نام خود کند.
چه اسامی مشمول تغییر می‌شوند؟
آن طور که در ماده ۲۰ قانون ثبت احوال کشور آمده، افرادی که اسامی آن‌ها مطابق موارد ذکر شده در این ماده قانونی است، مجازند که درخواست تغییر نام بدهند. انتخاب نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد و همچنین عناوین و القاب و نام‌های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.
تشخیص نام‌های ممنوع با شورای عالی ثبت احوال است و این شورا نمونه‌های آن را تعیین و به سازمان اعلام می‌کند.
آیا نام های مذهبی قابل تغییر هستند؟
در پاسخ به این سوال باید گفت بله، بر خلاف باور عمومی تغییر اسامی مذهبی نیز ممکن است. اگرچه درمورد تغییر اسامی مذهبی مقاومت های بیشتری در دادگاه ها دیده می‌شود اما رویه قضایی نشان می‌دهد که شعب دادگاه های مختلفی در سرتاسر کشور در این مورد رای صادر کردند و شناسنامه‌های جدیدی صادر شده است. بنابراین این گزاره که نام های مذهبی را به هیچ عنوان نمی‌توان تغییر داد یک گزاره‌ی غلط است.
یک نمونه از این آرا:
تغییر نام اقلیت های دینی به چه صورت است؟
انتخاب نام در مورد اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است. اقلیت های دینی نیز طبق شیوه ای که در بالا ذکر گردید باید اقدام به درخواست تغییر نام کنند.
در صورت تغییر نام، برای اسناد و مدارک (گواهینامه،مدرک دانشگاه،اسناد ملکی و…) چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اول اینکه بعد از تعویض شناسنامه می توان برای همه مدارک نسخه جدید اصلاح شده دریافت کرد. دوم اینکه در صفحه توضیحات شناسنامه جدید به تغییر نام یا نام خانوادگی اشاره می‌شود و در صورتی که مشکلی پیش آید، می‌توان صفحه توضیحات را نشان داد.
آیا افرادی که تغییر جنسیت داده اند می‌توانند نام خود را نیز تغییر بدهند ؟
افراد پس از دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت، می‌توانند برای اصلاح شناسنامه و تغییر نام خود اقدام کنند.
هزینه های تغییر نام شامل چه مبالغی می‌شود؟
تغییر نام و نام خانوادگی (نوبت اول) با تجویز سازمان ثبت احوال: ۳۰۰ هزار تومان؛
تغییر نام و نام خانوادگی (نوبت اول) با حکم قضائی و از طریق دادگاه: ۴۰۰ هزار تومان؛
تغییر نام و نام خانوادگی برای بار دوم و بازگشت به نام و نام خانوادگی اولیه: ۴۰۰ هزار تومان.
یکی ازسوالات پرتکراری که همواره موکلین از ما می‌پرسند این است که آیا هزینه و فرآیند تغییر نام مذهبی به نام غیرمذهبی بیشتر است؟
خیر. هزینه های تغییر نام مذهبی و غیرمذهبی تفاوتی ندارد. اما هم ثبت احوال و هم دادگاه درمورد تغییر نام مذهبی، سخت گیری بیشتری می‌کنند. بنابراین باید دفاع بهتر، مدارک بیشتر و قوی‌تری وجود داشته باشد. مانند مستنداتی که نشان دهد شما در جامعه به نام دومی شناخته می‌شوید. بنابراین مانند تمامی کارهای دیگر، سپردن موضوع به متخصص کمک می‌کند پرونده سریع‌تر و دقیق‌تر به نتیجه برسد. لذا کمک گرفتن از وکیل دادگستری می‌تواند راهگشای شما باشد.
نمونه دادخواست تغییر نام:
خواسته: رسيدگي و صدور حكم مبني بر تغيير نام كوچك از عزت به شيما
مستندات: تصاوير مصدق شناسنامه؛ استشهاديه محلي؛ رضايت‌نامه پدر؛ با ابطال تمبر دعواي غيرمالي
شرح دادخواست:
«نام اينجانب پس از تولد بنا بر اصرار بزرگان فاميل عزت گذاشته شده است كه از همان اوايل علي‌رغم اخذ شناسنامه با نام مذكور در محيط خانواده و نزد فاميل و آشنايان به نام شيما مشهور شدم، به طوري كه اينجانب با اين اسم مانوس شده و چون اين اسم (عزت) مورد پذيرش جوانان امروزي نمي‌باشد، به اين ترتيب در محيط دانشگاهي و همچنین محل کار با دوگانگي روبرو شده‌ام. با توجه به مراتب فوق و رضايت پدر، اينجانب صدور حكم مبني بر تغيير نام از عزت به شيما و الزام اداره ثبت احوال مشهد به صدور شناسنامه با نام جديد را از محضر دادگاه محترم درخواست مي‌كنم.
