علیرغم اینکه زن در حالت کلی حق اشتغال به کار دارد، اما در صورتی که مرد از اشتغال به کار همسرش ناراضی باشد، می تواند وی را از کار کردن بیرون منزل منع کند و به این دلیل که کار کردن زن بدون رضایت همسر مصداق بارزعدم تمکین است، می تواند از اشتغال به کار زوجه ممانعت به عمل آورد . البته زن می تواند ضمن عقد نکاح، حق اشتغال به کار را از مرد بگیرد؛ لکن در شرایطی که کار زن منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت زن یا مرد باشد، مرد می تواند زن را از اشتغال به کار منع کند.
در این مقاله قصد داریم به بیان حق اشتغال زنان و شرایط ممنوعیت اشتغال به کار زوجه بپردازیم.
منع اشتغال زوجه به چه معناست؟
به موجب ماده 1117 قانون مدنی برای مردان در برخی شرایط حق ممانعت از اشتغال به کار معین زوجه ایجاد می‌کند. بر اساس این ماده از قانون مدنی شوهر می تواند همسر خود را از اشتغال به فعالیتی که با شئون اجتماعی و خانوادگی وی مغایرت دارد، منع کند. منع اشتغال زوجه یکی از مباحث مهم حقوق خانواده می باشد که اختیار آن با توجه ریاست مرد بر خانواده، به وی سپرده شده است. البته باید توجه داشت که زنان نیز مانند مردان بر اساس اصل بیست و هشتم قانون اساسی از حق آزادی انتخاب شغل برخوردار هستند. لکن در برخی از شرایط استثنایی در صورت بیم وقوع برخی از آسیب های اجتماعی، مرد می تواند همسر خویش را از اشتغال به حرفه یا کسب خاصی منع کند.
شرایط و موارد ایجاد حق منع اشتغال زوجه برای شوهر
1- منافی بودن شغل زن با مصالح خانوادگی؛ مانند اینکه ساعات اشتغال به کار زن به گونه ای باشد که زن فرصت و زمان کافی برای رسیدگی به وظایف خانوادگی و زناشویی خود را نداشته باشد.
2 – منافی بودن شغل زن با حیثیت خودش یا شوهرش ؛ همانگونه که واضح است زنان وظیفه ای برای اشتغال به کار و تامین معاش ندارند . فلذا اگر شغل زن به گونه ای باشد که با حیثیت، حرمت و شأن خانوادگی خودش یا همسرش منافات داشته باشد، مرد می تواند وی را از اشتغال به کار منع کند . البته لازم به ذکر است که مرد در صورتی می توان از اشتغال به کار زن به استناد به این موارد جلوگیری به عمل آورد که به دادگاه مراجعه کرده و موارد منع اشتغال به کار زوجه را اثبات نماید. پس از اینکه دادگاه در این خصوص حکم صادر کرد، مرد امکان منع اشتغال به کار زن را خواهد داشت.
رابطه میان اشتغال به کار زوجه با تمکین همسر
شاید کمی دور از ذهن باشد اما اغلب اوقات دادخواستی که در رابطه با منع به اشتغال زوجه از طرف مرد تنظیم خواهد شد به دلیل عدم تمکین زوجه می باشد. مرد طی خواسته ای که تقدیم دادگاه خواهد کرد دلیل اصلی این کار را خودداری زن از انجام وظایف زناشویی بیان می کند. زمانی که دادخواست منع اشتغال به کار زوجه در دادگاه مورد بررسی قرار گرفت. مرد طی اظهارات خود بیان می کند که کار زوجه به گونه ای است که مدت زمان طولانی در بیرون از منزل به سر می برد و فرصتی برای ایفای وظایف زناشویی نخواهد داشت. در این حالت اگر ادعای مرد برای دادگاه محرز شود زن به نشوز محکوم شده و بنا به خواسته مرد، زن باید از ادامه کار و فعالیت خود خودداری نماید.
ملاک تشخیص نامناسب بودن شغل زوجه چیست؟
تشخیص اینکه شغل زن مخالف مصالح خانواده بوده و شأن و آبروی افراد را به خطر می اندازد با دادگاه است. مقام قضایی با در نظر گرفتن موارد مختلف حکم منع اشتغال زوجه را صادر خواهد کرد.
سطح اجتماعی افراد، وضعیت خانوادگی، شأن مذهبی، جایگاه فرهنگی، تعاملات با سایر خویشان و بستگان، میزان تحصیلات و… در ارزیابی دادگاه موثر خواهد بود. اگر قاضی با بررسی شرایط زندگی زوجین تشخیص دهد که ادامه اشتغال زن به صلاح خانواده نیست، ایشان را از اشتغال منع خواهد کرد.
در صورتی که با وجود منع قانونی زن همچنان به شغل خود ادامه دهد چه خواهد شد؟
ضمانت اجرایی که قانونگذار برای منع اشتغال زوجه در نظر گرفته طلاق است. به این معنی که چنانچه با وجود حکم دادگاه زن همچنان به شغل خود ادامه دهد مرد می تواند دادخواست طلاق نماید.
اختیار طلاق به دست مرد است و با وجود عدم تعهد زن به حکم دادگاه مسیر طلاق هموارتر خواهد شد البته در صورت عدم امکان حل این مشکل طلاق توافقی نیز گزینه مناسبی خواهد بود. همچنین با توجه به حکم قبلی دادگاه مبنی بر منع اشتغال زوجه، زن ناشزه شناخته می شود و نفقه به وی تعلق نخواهد گرفت. اما مطالبه مهریه جز حقوق مالی که جزو حقوق مالی زن بوده که مرد موظف به پرداخت آن است.
اگر زن هنگام عقد حق اشتغال دریافت کرده باشد چه تاثیری در منع اشتغال وی دارد؟
در برخی مواقع زن قبل از ازدواج مشغول به کار بوده و مرد از وضعیت اشتغال وی آگاهی داشته است. در هنگام عقد ممکن است مرد درباره ادامه اشتغال زن سکوت کرده باشد، یا حق اشتغال را به زن داده باشد. در این موارد دادگاه موضوع را بررسی خواهد کرد.
چنانچه در وضعیت زندگی زوجین پس از ازدواج تغییراتی رخ داده، به طور مثال وضعیت اقتصادی و اجتماعی مرد ترقی کرده باشد یا پس از ازدواج شغل زن به زندگی مشترک ایشان و شرایط فرزندان آسیب بزند. در این صورت دادن حق اشتغال به زن مانع از دریافت حکم منع اشتغال زوجه نخواهد شد مرد همچنان می تواند به دادگاه مراجعه کرده و تقاضا نماید که از اشتغال زن جلوگیری شود. نکته ای حقوقی که وجود دارد آن است که اگر در هنگام عقد زن ضمانت اجرا حق اشتغال خود را طلاق قرار داده باشد و شرط کرده که چنانچه مرد با اشتغال وی مخالفت کند، حق طلاق برای زن ایجاد شود. در این صورت زن می تواند زمانی که مرد مانع اشتغال وی شد، برای طلاق اقدام نماید.
آیا حکم دادگاه مبنی بر منع اشتغال زوجه قراردادهای کاری وی را باطل می کند؟
بحث دیگری که درباره منع اشتغال زوجه وجود دارد قراردادهای کاری است که زن متعهد به آن است. بر اساس قوانین موجود حکم دادگاه مبنی بر منع اشتغال زوجه تاثیری در قراردادهای کاری وی ندارد و نمی تواند به طور قهری آن را باطل یا فسخ نماید.
بعد از صدور حکم زن مخیر است که به قرارداد خود پایبند باشد و در آن صورت مرد برای طلاق اقدام می کند. یا اینکه زن قرارداد خود را فسخ کند و زندگی مشترک خود را حفظ نماید.
چنانچه زن به عنوان متعهد له از انجام تعهد معذور باشد می تواند قرارداد را فسخ کند. اما با توجه به ماده ۲۲۷ قانون مدنی باید خسارت فسخ قرارداد را بپردازد. زیرا قرارداد با اراده ایشان فسخ شده است. زن با علم به شرایط زندگی خود به قرارداد متعهد شده است بنابراین در برابر فسخ آن مسئولیت دارد.
آیا مرد میتواند با رفتن به محل اشتغال زن، مانع از اشتغال او شود؟
خیر، بلکه مرد صرف رفتن به محل کار زن خود نمیتواند مانع از اشتغال او شود لذا نیازمند است تا از طریق دادگاه دادخواست منع اشتغال زوجه را تقدیم نماید و داداگاه پس از صدور حکم منع اشتغال زن، مرد میتواند با حکم منع اشتغال و ارائه ی آن به محل کار زن مانع از اشتغال او شود و اما اگر دادگاه شغل زن را منافی شان و خانواده او نداند، مرد دیگر نمیتواند مانع از اشتغال زن خود گردد.
اگر زن پس از حکم منع اشتغال به محل کار رود مرد میتواند، اقدام فیزیکی بنماید؟
شوهر اجازه استفاده از قدرت فیزیکی ندارد ولیکن میتواند از زن خود خسارت بگیرد و قاضی میتواند با صدور حکم به جریمه مستمر، زن را ملزم کند تا از حکم دادگاه پیروی نماید.
نمونه دادخواست منع اشتغال همسر
ریاست محترم دادگاه
با سلام احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب با خوانده به موجب تصویر مصدق عقدنامه شماره …… مورخ …. دفترخانه شماره …. شهرستان ….. عقد ازدواج دایم منعقد نموده ام. حاصل زندگی مشترک در طول مدت …. فرزند دختر/ پسر/بدون فرزند می باشد. همسر بنده پس از ازدواج علیرغم مخالفت بنده در مجموعه ای مشغول به کار هستند که گاها تا دیروقت با صلاحدید کارفرما سرکار می مانند که این امر منافی و مخالف با حیثیت خانوادگی و وضعیت اجتماعی و شغلی اینجانب می باشد. لازم به ذکر است که درآمد بنده کفاف زندگی را می دهد. لذا با تقدیم این دادخواست به استناد مواد ۱۱۰۲ و ۱۱۱۷ قانون مدنی رسیدگی و صدور حکم به ممنوعیت ایشان از اشتغال را استدعا دارم.
