بعد از محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، مجرم، در مدت زمان مشخصی، بعد از اتمام مجازات، از یک سری از حقوق اجتماعی محروم شده و در این زمان، برای وی سوء پیشینه یا سوء سابقه کیفری درج می گردد. به عبارت ساده تر اعتباری است که مرتکب جرم در اثر ارتکاب بعضی جرایم، بصورت دائم یا موقت از دست می دهد. در این خصوص قانون مقرر داشته در صورتی که افراد مرتکب جرایم خاصی شوند از برخی حقوق اجتماعی، مزیت ها و مسئولیت ها به صورت همیشگی یا موقت محروم می شوند. البته با توجه به نوع جرم، بعد از گذشت زمان مربوطه، از وی اعاده حیثیت شده و وضعیت او، به حالت سابق باز می گردد.
گواهی عدم سوء پیشینه چیست؟
استخدام در اداره‌های دولتی و داشتن حقوق اجتماعی مستلزم این است كه فرد دارای سوء پیشینه كیفری نباشد و در این باره باید گواهی نداشتن سوء پیشینه کیفری ارائه كند. قانون‌گذار سوء پیشینه کیفری را در«محکومیت مؤثر کیفری» و در جرایم درجه یک تا پنج ، مندرج در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی پیش بینی کرده است. به دلیل تاثیر سوء پیشینه برای استخدام، افراد بسیاری در این خصوص، نگران می باشند. این، در حالی است که تمامی جرایم، در گواهی عدم سوء پیشینه، منعکس نشده و این امر، صرفا محدود به جرایم و محکومیت های کیفری موثر می باشد.
سوء پیشینه کیفری درچه جرایمی ایجاد می شود؟
مطابق با ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می کند و منجر به انعکاس در گواهی عدم سوپیشینه میگردد شامل موارد زیر است:
الف) هفت سال در محکومیت به مجازات های سلب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی
ب) سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار.
پ) دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج
تبصره ۱ : در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می شود لیکن در گواهی های صادره از مراجع ذی ربط منعکس نمی گردد، مگر به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا بازنگری در مجازات
تبصره ۲ : در مورد جرایم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع می شود
تبصره ۳ : در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدت ها ی فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع می گردد. محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می گردد.
چه نوع محکومیت هایی در سوپیشینه درج نمی گردد؟
- براساس تبصره 1 ماده 25 قانون مجازات اسلامی، به جز سه مورد الف، ب، پ که در بالا به آنها اشاره شد، مراتب محكوميت درپيشينه كيفری محكوم درج می شود، اما در گواهی های صادره از مراجع ذی ربط منعكس نمی گردد، مگر در صورتی که به درخواست مراجع قضایی، برای تعيين يا بازنگری در مجازات باشد.
برای روشن تر شدن موضوع به این مثال توجه فرمایید: اگر مجازات حبس یک سال برای فردی منظور شود، به دلیل اینکه جزو موارد بالا نمیباشد، در سابقه کیفری فرد منظور میشود. ولی اگر همین فرد به پلیس + ۱۰ مراجعه کند و درخواست گواهی عدم سوء پیشینه کیفری کند، ملاحظه خواهد کرد که در گواهی عدم سوء پیشینه ایشان چیزی به عنوان محکومیت درج نشده است. - اگر شخصی، ابتدا مجرم شناخته شده و متحمل مجازاتی شود، اما پس از مدتی، حکم تبرئه او صادر شود. دیگر مشمول مجازات تبعی یا سوء سابقه نخواهد بود. زیرا سوء سابقه، صرفا مختص کسانی است که، مرتکب جرایم عمدی شده باشند و زمانی که شخصی، تبرئه شده و معلوم گردد که مجرم نبوده است، دیگر نباید متحمل مجازات های تبعی شود .
- بنابر تبصره 2 این ماده، “در جرایم قابل گذشت نیز در صورتی كه پس از صدور حکم قطعی از گذشت شاكی يا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نيز رفع می شود.”
- در تبصره 3 این ماده، در خصوص عفو و آزادی مشروط، اینگونه مقرر شده است، که اگر محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و اجرای حکم، ازحقوق اجتماعی محروم می باشد، اثر تبعی محکومیت، پس از گذشت مرور زمان اشاره شده، از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط، رفع می شود.
شرایط پاک کردن سوء پیشینه
یکی از سوالاتی که به کرات از مشاوران ما پرسیده می شود این است که سوء پیشینه کیفری در چه شرایطی پاک می شود؟ یا مدت زمان پاک شدن سابقه کیفری چقدر است ؟
در پاسخ باید گفت که سوء پیشینه کیفری دائمی نیست بلکه پس از گذشت مدت زمانی که قانون‌گذار تعیین کرده ( هفت سال ، سه سال ، دو سال ) از بین می رود و از پیشینه متهم پاک می شود و متهم می تواند از حقوق اجتماعی مقرر در قانون بهره مند شود.
حقوق اجتماعی شامل چه مواردی می گردد؟
مطابق ماده 26 قانون مجازات اسلامی حقوق اجتماعی به شرح ذیل است :
الف – داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا
ب – عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیأت دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور
پ – تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری
ت – انتخاب شدن یا عضویت در انجمن‌ها، شوراها، احزاب و جمعیت‌ها به‌موجب قانون یا با رأی مردم
ث – عضویت در هیأتهای منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف
ج – اشتغال به عنوان مدیر مسؤول یا سردبیر رسانه‌های گروهی
چ – استخدام و یا اشتغال در كلیه دستگاههای حكومتی اعم از قوای سه گانه و سازمان‌ها و شركتهای وابسته به آنها، صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری‌ها و مؤسسات مأمور به خدمات عمومی و دستگاههای مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آنها.
ح – اشتغال به عنوان وكیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری
خ – انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام
د – انتخاب شدن به سمت داوری یا كارشناسی در مراجع رسمی
ذ – استفاده از نشانهای دولتی و عناوین افتخاری
ر – تأسیس، اداره یا عضویت در هیأت مدیره شركتهای دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا مؤسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی
نکته : لازم به ذکر است در مورد بندهای الف ، ب و پ شخص به طور دائم محروم می شود.
نحوه صدور گواهی عدم سو پیشینه به چه صورت است؟
نحوه صدور عدم سوء سابقه، به دو روش حضوری و اینترنتی، امکان پذیر می باشد.
در نحوه صدور حضوری عدم سوء سابقه، افراد باید، با در دست داشتن مدارک لازم برای دریافت گواهی عدم سوپیشینه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دفاتر پلیس + 10 مراجعه نمایند.
مدارک لازم جهت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه کیفری از پلیس+10
- اصل و کپی شناسنامه
- اصل و کپی کارت ملی
- یک قطعه عکس جدید رنگی تمام رخ زمینه سفید بدون عینک ( برای خانم‌ها بدون آرایش )
- معرفی نامه از محل کار و یا تکمیل فرم درخواست
- همراه داشتن کد پستی ۱۰ رقمی به همراه آدرس کامل پستی
- پرداخت 25 هزار تومان ( به حساب نیروی انتظامی و ذیحسابى دادگسترى استان تهران ) و باید به دفاتر پلیس +10 مراجعه کرد. بعد از مدتی عدم سوء پیشینه کیفری یا سوء پیشینه به نشانی ارائه شده ارسال خواهد شد.
نحوه صدور عدم سوء سابقه، به صورت اینترنتی، از طریق ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به سامانه ثنا به آدرس adliran.ir می باشد.
بیشتر بخوانید: راهنمای جامع سامانه ثنا
نکاتی پیرامون محکومیت موثر کیفری یا سوء پیشینه
1- حکم محکومیت قطعی در جرائم عمدی فوق الذکر باعث محرومیت از حقوق اجتماعی می شود، بنابراین در جرائم غیر عمدی مثل جرائم رانندگی محرومیت از حقوق اجتماعی وجود ندارد.
۲ – ارتکاب جرائمی که مجازات قانونی آن شلاق تعزیری، جزای نقدی و حبس تا دو سال باشد، محکوم را از حقوق اجتماعی محروم نمی سازد و در گزارش مراجع ذی ربط تحت عنوان گواهی سوء پیشینه کیفری منعکس نخواهد شد.
۳ – عفو خصوصی ( عفو رهبری ) آثار محکومیت را از بین نمی برد، در حالی که عفو عمومی ( توسط مجلس ) آثار محکومیت زایل می شود و شخص می تواند از حقوق اجتماعی خود بهر ببرد.
