مهریه چیست؟
به هدیه‌ای که مرد هنگام عقد ازدواج به همسرش می‌دهد، مهریه یا صداق گفته می‌شود. مهریه نشان می‌دهد که مرد برای ازدواج با آن زن، قصد جدی دارد. در سنت دینی ما، مقدار مهریه بستگی به توافق مرد و زن دارد و مقدار مشخصی برای آن معین نشده است. به علاوه، در تعالیم مذهبی ما محدودیتی در نوع مهریه نیست و هر چیز معقولی که دارای ارزش اقتصادی و اجتماعی باشد، می‌تواند به عنوان مهریه مورد توافق مرد و زن قرار بگیرد؛ چیزهایی مثل: پول، طلا، نقره، زمین، مِلک، وسایل زندگی و حتی چیزهایی مثل: آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه و یا سفرهای زیارتی.
مهریه چگونه دریافت می‌شود؟
اگر زنی به لحاظ شرعی از دریافت مهریة خود صر‌ف‌نظر کند و آن را به همسرش ببخشد، به لحاظ قانونی حق دریافت مهریه از شوهر، کماکان به قوت خودش باقی می‌ماند.
اگر مرد با اجبار یا در شرایط دیگر، نوشته و دست‌خطی از زن بگیرد که به موجب آن، زن مهریة خودش را به شوهر بخشیده باشد، این نوشته ارزش حقوقی ندارد و حق دریافت مهریه توسط زن همچنان به قوت خودش باقی است.
مطابق قانون، مهریه تنها در صورتی قابل پرداخت و دریافت است که این کار در دادگاه یا محضر انجام شود. اگر مردی خودرو، خانه یا چیز دیگری به عنوان مهریه برای همسرش بخرد و زن در دادگاه یا محضر نپذیرد که آن چیز بخشی از مهریه است، تنها در حکم هدیه خواهد بود و مهریه محسوب نخواهد شد؛ مگر اینکه مرد این مسأله را در عقدنامه یا محضر ذکر و ثبت کند که آن چیز را با ذکر عنوان دقیق آن (مثلاً: 3 دانگ از فلان خانه) بابت مهریه به همسرش داده است.
شرایط مهریه
1ـ مالیّت داشته باشد: مرد نمی‌تواند بگوید تمام اکسیژن تهران را مهریة زن قرار می‌دهم؛ چون اکسیژن به عنوان مال محسوب نمی‌شود.
2ـ قابل تملک باشد: مرد نمی‌تواند چیزی که جزو اماکن عمومی است به عنوان مهریه همسرش قرار بدهد.؛ مثل: میدان آزادی تهران یا پارک ساعی.
3ـ معیّن باشد: یعنی چیزی که مورد مهریه قرار می گیرد، مجهول نباشد؛ مثلاً مرد نمی‌تواند فلزی را که در عمق اقیانوس آرام است، به عنوان مهریة زن قرار دهد.
چیزهایی که می‌توانند به عنوان مهریه قرار بگیرند، عبارت‌اند از:
1ـ عین باشد؛ مثل: باغ.
2ـ دِین باشد؛ مثل: چک، سفته و برات.
3ـ منفعت باشد؛ مثل: منفعت باغ یا کارخانه.
4 ـ انجام نوعی کار باشد؛ مثل: ساختن خانه یا مدرسه.
5ـ آموزش باشد؛ مثل: آموزش قرآن، نقاشی یا هنرها و مهارت‌های دیگر.
6ـ حقوق مالی باشد؛ مثل: سرقفلی یا حق تألیف و ترجمة کتاب.
آیا درخواست طلاق از سوی زن برای دریافت مهریه کافی است؟
اگر مرد درخواست طلاق کند، تمامی حقوق شرعی، قانونی و عرفی زن مورد ملاحظة دادگاه قرار می‌گیرد؛ مثل: مهریه، نفقه، نفقة ایام عده، جهیزیه، حضانت فرزندان و اجرت‌المثل. اما اگر مرد متقاضی طلاق نباشد، زن برای مطالبه و دریافت مهریه‌اش، دادخواستی تحت عنوان «دادخواست مطالبه مهریه» تقدیم دادگاه کند.
راه‌های مطالبه مهریه:
1ـ ارسال اظهارنامه از سوی زن به شوهر
اظهارنامه جزو اوراق چاپی دادگستری است که دو ستون «خواهان» (زوجه) و «خوانده» (زوج) دارد. خواهان بایستی اظهارات خود را مبنی بر درخواست مهریه، در ردیف خواهان بنویسد و آن را از طریق دادگاه برای خوانده بفرستد. اظهارات زوج نیز در ردیف خوانده نوشته می‌شود. لازم به ذکر است که هنگام رسیدگی دادگاه به دادخواست، زوجه همچنان باید از شوهر تمکین کند. در غیر این صورت، زن از طرف دادگاه، ناشزه (زنی که از شوهرش تمکین نمی‌کند) تشخیص داده می‌شود و مطابق قانون، نفقه به او تعلق نمی‌گیرد.
2ـ از طریق اجرای ثبت
در صورتی که مردی توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد ولی آن را نپردازد، زن می‌تواند برای گرفتن مهریه‌اش، آن را از طریق دوایر اجرای ثبت مطالبه کند. در این صورت، اگر ظرف مدت ده روز اداری، زن بتواند دارایی‌های شوهرش را به دادگاه معرفی کند، دادگاه می‌تواند آن دارایی‌ها را فوراً توقیف کند. چنانچه دارایی مرد فقط حقوق ماهانه‌اش باشد ـ در صورتی که مرد هیچ همسر دیگری نداشته باشد ـ تا زمانی که بتواند مهریة زن را به طور کامل پرداخت کند، یک‌چهارمِ حقوق ماهانه‌اش به زن تعلق می‌گیرد. همچنین مرد بایستی تا زمان پرداخت کامل مهریة زن، از کشور خارج نشود.
اگر مرد به غیر از حقوقش، اموال دیگری که جزو مستثنسات دین نباشد، نیز داشته باشد، دادگاه می‌تواند اموال او را مصادره و توقیف کند و در ازای بدهی (مهریه) زن، آن را بفروشد و مهریه را از محل فروش امول مرد، پرداخت کند. در مجموع، اگر مرد غیر از مستثنیات دین (ابزار کار یا وسیله و خودرویی که مرد با آن کار می‌کند) اموال دیگری داشته باشد، گرفتن مهریه با مراجعه به دفترخانه و اجرای ثبت، راحت‌تر است.
3ـ از طریق دادگاه
در صورتی که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد، زن می‌تواند برای مطالبة مهریه‌اش از دادگاه درخواست دریافت مهریه نماید. در این صورت، دادگاه خانواده به دادخواست زن رسیدگی می‌کند. چنانچه زن از نظر دادگاه مستحق دریافت مهریه تشخیص داده شود، دادگاه مرد را به پرداخت مهریه محکوم می‌کند و مرد باید ظرف زمان تعیین‌شده توسط دادگاه، مهریة زن را پرداخت کند.
زوجین می‌توانند در مدت قانونی 20 روزه، به حکم صادره از طرف دادگاه اعتراض و درخواست تجدید نظر کنند. اما در صورتی که رأی دادگاه قطعی شد، زن می‌تواند از دادگاه درخواست اجرای مادة ۲ قانون اجرای محکومیت‌های مالی را نماید و اگر مرد معسر نباشد (یعنی توانایی پرداخت داشته باشد) و بدهی خود را هم پرداخت نکند، با حکم دادگاه به زندان می‌رود. اما در صورتی که مرد در دادگاه خانواده معسر شناخته شود (یعنی توانایی پرداخت نداشته باشد) دادگاه حکم به تقسیط مهریه می‌دهد.
4-درخواست قرار تأمین خواسته
در صورتی که مرد مالی برای پرداخت مهریه داشته باشد و زن این احتمال را بدهد که در طول مدت دادرسی، یعنی تاز زمانی که دادگاه تشکیل می‌شود، مرد آن مال را بفروشد یا به غیر واگذار کند، زن می‌تواند از دادگاه درخواست صدور قرار تأمین کند. با این درخواست زن، قرار تأمین از سوی دادگاه صادر شده و اموال مرد تا صدور حکم دادگاه، توقیف می‌شود که از همین مال تأمین‌شده، دادگاه می‌تواند مهریة زن را پرداخت کند. در غیر این صورت، عدم پرداخت مهریه ضمانت اجرایی دارد.
این مطلب چطور بود؟
