یکی از سوالاتی که امروزه افراد بسیاری به دنبال پاسخ آن هستند ایجاد تغییر در مهریه بعد از عقد است. عقد نکاح از اهمیت ویژه‌ای نسبت به سایر عقود درنظام حقوقی ایران برخوردار می‌باشد چراکه پایه و اساس یک رابطه مشترک خواه دائم و خواه موقت را با تعهدات مالی و غیرمالی شکل می دهد.
از جمله مهمترین حقوق مالی زن در عقد ازدواج، مهریه می باشد که به محض عقد مالک آن می‌شود. در این توافق زن و شوهر توافق می نمایند که مالی به عنوان مهریه به زن پرداخت گردد مالی که در حال حاضر رایج می باشد وجه نقد یا سکه های طلا می باشند که بسته به توافق طرفین در عقد نکاح به عنوان مهریه ثبت می گردد.
در قانون مدنی در ماده 1082 آمده است که به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
حال سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا مهریه ذکر شده در سند نکاح قابل افزایش یا کاهش هست؟
در این خصوص بند “ب” ماده ۱۵۱ مجموعه بخشنامه‌های ثبتی قبل از سال ۱۳۸۸ بیان می‌کرد:
چنانچه به علل مختلف مرد در مقام افزایش مهریه زن برآید این عمل باید به موجب اقرارنامه رسمی صورت گیرد که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد، پس در همین جای کار متوجه شدیم که اگر افزایش مهریه بعد از ازدواج را بپذیریم، بایست از طریق دفاتر اسناد رسمی نه دفاتر ازدواج و طلاق، اقدام شود و آن هم به موجب اقرارنامه رسمی نه اینکه سند ازدواج اصلاح شود و مجدد سندی جدید صادر شود که این امر تماماً بر مبنای اصل آزادی اراده و قاعده فقهی تسلط مسلمین بر اموالشان می باشد.»
بنابراین تا پیش از سال ۱۳۸۸ افزایش مهریه منع قانونی نداشته است تا زمانی‌که به دلیل شکایتی که در این‌باره ازطرف فردی به دیوان عدالت اداری وارد می‌گردد و درخواست ابطال قسمت “ب” بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی را می‌نماید و مدعی آن می‌شود که این مقرره قانونی با شریعت و بنیان و نظام خانواده در تضاد می‌باشد.
شورای نگهبان در خصوص این امر چنین نظر می دهد:« مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد نکاح واقع شده است و افزایش آن بعد از عقد شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن خلاف موازین شرع شناخته شد.»
برطبق نظریه شورای نگهبان، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ملزم به پذیرفتن این نظریه می‌گردد و بر همین اساس مطابق با دادنامه شماره ۴۸۸، قسمت “ب” بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی را با توجه به نظریه شورای نگهبان باطل اعلام می کند.
به موجب قسمت “ب” بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی اداره ثبت اسناد و املاک کشور، زوجین دیگر نمی‌توانند به‌واسطه دفاتر اسناد رسمی برای افزایش مهریه اقدام نمایند.
برای افزایش مهریه چه باید کرد؟
حال با توجه به اینکه در قانون صریحا افزایش مقدار مهریه بعد از عقد باطل شمرده شده است، چگونه می‌توان مهریه را افزایش داد؟
با این تفاسیر، افزایش مهریه با استفاده از روش‌هایی به غیر از تنظیم و ثبت اقرار نامه رسمی، امکان‌پذیر است ولی این مال جدید که تحت عنوان افزایش مهریه انجام گرفته، فاقد ماهیت مهریه است.
در واقع مهریه همانی است که در هنگام عقد مقرر شده است. به عبارتی افراد با استفاده از سایر روش‌ها می‌توانند بنا به توافق صورت گرفته میان خود، مبلغ یا مالی را تعیین کرده و به عنوان افزایش مهریه از آن یاد کنند. با این حال این نوع قرارداد دارای احکام مخصوص به خود بوده و نمی‌تواند تابع مهریه باشد.
بنابراین و با این وصف امکان کاهش مهریه هم در سند اصلی ازدواج وجود ندارد. اگر زوجین مایل به کاهش مبلغ مهریه گردند این توافق در قالب ابرا و بخشش مهریه است و نه در قالب کاهش و دستکاری در سند نکاح.
