انواع طلاق طبق قوانین ایران

طلاق و جدایی آسیب‌های زیادی به دنبال دارد. با این حال، گاهی طلاق آخرین راه حل برای زوجینی است که اختلافاتشان پایانی ندارد. شناسایی انواع طلاق طبق قوانین ایران به متقاضیان طلاق کمک می‌کند با آگاهی بیشتر در این راه قدم بردارند.  در این یادداشت، به بیان این خواهیم پرداخت که انواع طلاق در قوانین مختلف ایران کدامند و ماهیت آن ها چیست.

طلاق به چه معناست؟

طلاق از نظر لغوی به معنی پاره کردن و از بین بردن قیدی و گشودن گره ­ای است و همچنین به معنی ترک کردن، رها کردن، رها شدن از قید نکاح آمده است. تعریف طلاق در ایران، ازبین رفتن عقد دائم با شرایط و تشریفات خاصی از جانب مرد یا نماینده اوست. بنابراین طلاق ویژه نکاح دائم است و از بین رفتن نکاح موقت از طریق پایان مدت معین نکاح موقت صورت می گیرد.

انواع طلاق

مطابق با ماده‌ی ‌۱۱۴۳ قانون مدنی ایران، انواع طلاق را از یک جهت می‌توان دو مورد دانست: طلاق بائن و طلاق رجعی.

اول- طلاق رجعی

طلاق رجعی نوعی از طلاق است که در مدت عده برای مرد حق رجوع وجود دارد. در میان انواع طلاق، در طلاق رجعی مرد می‌تواند پس از طلاق و در مدت عده به زن خود رجوع کرده و مجددا به زندگی مشترک بازگردد. برای توضیح بیشتر طلاق رجعی، بهتر است اطلاعاتی در مورد مفهوم عده، عده‌ی طلاق رجعی و آثار رجوع را بدانید.

عده چیست؟

عده عبارت ­است از مدتی که تا پایان یافتن آن، زنی که طلاق گرفته است، نمی‌تواند دوباره شوهر کند. به بیان ساده، عده مدتی ­است که در آن زنی که از همسرش طلاق گفته برای اطمینان از نداشتن فرزندی از همسر خود (پاک بودن رحم خود) و احترام به رابطه‌ی زناشویی سابق، حق ازدواج مجدد را از دست می‌­دهد. این مدت با توجه به انواع طلاق یا پایان زندگی (مرگ شوهر، فسخ نکاح یا طلاق)، نوع ازدواج (دائم یا موقت) و بارداری یا عدم بارداری زن متفاوت است.

عده‌ی طلاق رجعی چه آثار و احکامی دارد؟

عده‌ی طلاق رجعی مهلتی را در اختیار طرفین قرار می­‌دهد که به زندگی خود و فرزندان‌شان بیاندیشند و از وقوع اتفاق‌های ناگوار در آینده جلوگیری کنند. به همین دلیل است که قانون­گذار به شوهر اجازه داده که در صورت پشیمانی از قطع رابطه‌ی زناشویی به همسر خود برگردد و اثر طلاق را از بین­ ببرد. در عده‌ی طلاق رجعی طرفین همچنان با یکدیگر محرم هستند. در صورتی که زن در هنگام عده با مردی ازدواج کند ازدواج آنان باطل است. بعلاوه، اگر حکم ممنوعیت ازدواج در عده را از قبل می‌دانسته‌اند، ازدواج و رابطه‌ی آنها با یکدیگر برای همیشه حرام می­‌شود. در مدت عده طلاق رجعی، شوهر باید به زن نفقه بدهد. همچنین در صورت مرگ یکی از زن یا شوهر، دیگری از او ارث می‌برد.

رجوع چیست و چه آثاری دارد؟

در ادامه بحث انواع طلاق و طلاق رجعی، بهتر است با مفهوم رجوع و آثار آن بیشتر آشنا شویم. مراد از حق رجوع در طلاق رجعی آن است که مرد می‌­تواند در مدت عده، بدون آنکه نیاز به عقد مجدد باشد، با هر لفظ یا عملی به همسر خود بفهماند که او را مجددا به همسری خود پذیرفته ­است. رجوع مشروط بر آن است که مرد قصد قطعی ازدواج دوباره داشته ­باشد. در واقع قصد قطعی مرد، شرط اساسی در برقراری مجدد رابطه‌ی زناشویی در ایران است. منظور از قصد ­قطعی (قصد رجوع) آن است که مرد اراده‌ی واقعی مبنی بر از سرگیری رابطه‌ی زناشویی و تشکیل مجدد خانواده‌ی خود را داشته باشد و بخواهد مجددا با همسر مطلقه‌ی خود زندگی­ کند.

بنابراین اگر مرد قصد رجوع نداشته باشد، حتی اگر عملی انجام ­بدهد که نشان از رجوع باشد (مثل لمس کردن دست همسر خود یا بغل کردن وی) قانونا و بنابر نظر اکثر فقها رجوع واقع نشده ­است. علت اینکه در مدت عده‌ی طلاق رجعی، علاوه بر رجوع، نیازی به ازدواج جدید نیست آن است که زن در این زمان، در حکم همسر مرد است و انگار که ازدواج برپاست. قانون مدنی بیان کرده در عده‌ی طلاق رجعی زن حق نفقه دارد و مرد مکلف است نفقه‌ی زن خود را پرداخت کند و چنانچه از پرداخت نفقه امتناع کند، زن قانونا می‌­تواند از او شکایت کند. (ترک انفاق جرم تلقی می‌شود و ۶ ماه تا دو سال حبس تعزیری دارد.)

روش‌های رجوع در طلاق رجعی:

مرد می‌تواند به دو روش به همسر خود در طلاق رجعی بازگردد:

1. حرفی بزند یا متنی بنویسد و با همسر خود مصالحه کند، مثل گفتن جمله‌ی دوستت دارم.
2. فعلی انجام­ بدهد که نشان از بازگشت به زندگی باشد، مثل آنکه دست همسر خود را بگیرد یا روسری او را از سر درآورد.

چه طلاقی رجعی محسوب می‌شود؟

طلاقی که جزو انواع طلاق بائن نباشد را می‌توان طلاق رجعی دانست. برای مشاهده انواع طلاق بائن، اینجا را بخوانید.

دوم- طلاق بائن

دومین نوع از انواع طلاق را باید طلاق بائن دانست. طلاق بائن آن است که در مدت عده برای مرد حق بازگشت به ازدواج وجود ندارد. بنابراین رابطه‌ی زوجیت قطع شده و زن در حکم همسر نیست، زن و مرد بر هم حرام می‌گردند، زن حق نفقه ندارد و چنانچه یکی از طرفین در مدت عده فوت کند، دیگری از او ارث نمی‌برد. در این صورت، اگر مرد بخواهد مجددا با آن زن ازدواج کند باید عقد جدیدی جاری شود.

کدام انواع طلاق، طلاق بائن محسوب می‌شوند؟

در ماده 1145 قانون مدنی، انواع طلاق بائن ذکر شده اند. بر اساس این ماده، طلاق قبل از نزدیکی، طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات (مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد)، طلاق زن پس از سه بار ازدواج و طلاق در صورت عسر و حرج زن از نواع طلاق بائن هستند. در  ادامه انواع طلاق بائن را توضیح می‌دهیم:

طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود (طلاق باکره یا غیرمدخوله):

اگر زن قبل از اینکه با همسر خود رابطه‌ی جنسی کامل برقرار کرده و بکارت خود را از دست داده باشد، طلاق بگیرد یا مرد او را مطلقه کند، این طلاق از نوع بائن محسوب خواهد شد.

طلاق زن یائسه

یائسگی دوره­‌ای طبیعی در زندگی زنان است که در آن خونریزی ماهیانه برای همیشه متوقف می‌شود و آنان دیگر قادر به بچه‌دار شدن نخواهند بود. یائسگی معمولا در حدود سن ۴۵ تا ۵۵ سالگی آغاز می‌شود. اگر مردی همسر خود را در دوران یائسگی طلاق دهد، این طلاق از نوع طلاق بائن بوده و مرد حق رجوع به زن پس از طلاق را نخواهد داشت.

طلاق خلع و مُبارات

طلاق خلع آن است که زن به ­خاطر تنفری که از همسر خود دارد حاضر است مالی به او بدهد و در مقابلِ بخشش این مال، از همسر خود جدا شود؛ اعم از آنکه این مال مهریه، معادل مهریه، کمتر یا بیشتر از مهریه باشد.

در طلاق مُبارات تنفر از هر دو طرف است؛ به این شکل که هم مرد از زن خود متنفر است و هم زن از شوهر خود. این تنفر به حدی است که ادامه‌ی این زندگی برای هر دو مشکل و غیرقابل تحمل است. در طلاق مُبارات نیز زن مقداری از مهر خود را می‌بخشد. اما این مقدار بخشش نمی‌­تواند بیشتر از مهریه او باشد. به این دلیل که مرد هم از زن خود کراهت دارد و می­‌خواهد این رابطه به پایان برسد.

اگر طلاق از نوع خلع یا مبارات باشد، تا زمانی که زن به آنچه که به مرد بخشیده است رجوع نکرده باشد، طلاق از نوع طلا بائن خواهد بود.

طلاق زن پس از سه بار ازدواج

طلاق مرتبه سوم، که بعد از سه ازدواج متوالی به عمل­ آید، اعم از آنکه ازدواج در نتیجه رجوع مرد باشد یا در نتیجه عقد جدید، از نوع طلاق بائن محسوب می‌شود. اگر مردی ۳ بار با یک زن ازدواج نماید، یعنی بعد از اولین ازدواج خود از وی طلاق بگیرد، مجددا با همان زن ازدواج کند، دوباره طلاق بگیرد، و برای بار سوم با او ازدواج کند و برای سومین بار طلاق بگیرد، در این صورت طلاق سوم از نوع طلاق بائن محسوب می­‌شود و دیگر امکان بازگشت در مدت عده برای همسر وجود نخواهدداشت.

طلاق در صورت عسر و حرج زن

قانون می­‌گوید اختیار طلاق با مرد است و مرد هر­ زمان که بخواهد می‌­تواند زن خود را طلاق بدهد، اما زن چنین حقی ندارد. مگر اینکه از همسر خود وکالت در طلاق داشته ­باشد یا بتواند در محضر قاضی ثابت کند که در عسر ­و ­حرج (مشقت غیرقابل تحمل) قرار دارد. در این صورت می­‌تواند از همسر خود طلاق بگیرد و این طلاق بائن است.

عسر و حرج به معنی سختی و مشقت است و اصطلاحا حالتی را در بر می‌گیرد که زن از ادامه‌ی زندگی با همسر خود عاجز و ناتوان ­شده و تحمل آن زندگی برای او غیرممکن ­است و هر طور شده می­ خواهد از همسر خود طلاق ­بگیرد. عسر و حرج در ماده‌ی ۱۱۳۰ قانون مدنی و تبصره‌های آن بیان­ شده است. بر اساس این ماده زن می‌تواند با اثبات یکی از آن موارد در دادگاه از همسر خود جدا­ شود و این جدایی طلاق بائن محسوب می‌شود و در مدت عده برای مرد حق بازگشت وجود نخواهد داشت.

طلاق توافقی، از انواع طلاق بائن است یا رجعی؟

آنچه ذکر شد انواع طلاقی است که در حقوق ایران به رسمیت شناخته ­شده و برای جدایی می توان شرایط خود را با یکی از آن ها که بر آن منطبق تر است وفق­ داد. هرچند که تشخیص این امر اصولاً  کار آسانی نیست و بهتر است از نظر یک متخصص در این­ مورد مشورت گرفته شود. در یادداشت های آتی، بیشتر درباره انواع طلاق صحبت خواهیم کرد.

این مطلب چطور بود؟
[kkstarratings]