یکی از مواردی که امروزه در عرصه کسب و کار، عرف منسجمی به خود گرفته، دریافت چک ضمانت حسن انجام کار از کارگران است.
در همین ابتدا بگویم که منظور از کارگر در قانون کار طبق ماده 2 ، کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد ، حقوق ، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می کند .
منطق و هدف اصلی دریافت چنین ضمات اجرایی، حصول اطمینان خاطر از صحت انجام کار و وجود منبعی جهت ترمیم خسارات احتمالی از ناحیه کارگران می باشد.
اما متاسفانه آنچه که امروزه شاهد هستیم استفاده کارفرمایان از این چک ها جهت تحمیل فشار کاری به کارگران و اهرمی در جهت سکوت کارگران برای رضایت به کمتر از حداقل حقوق و مزایایی است که طبق قانون کار باید به آنان پرداخت گردد.
همچنین گاها در جهت تهدید کارگران برای مقابله با شکایت آنان در ادارات کار برای حصول به حقوقی است که گاها در زمان قرارداد از آنان ضایع می شود.
بدیهی است که بسیاری از کارگران، به دلیل نیاز به اشتغال و بیم از بیکاری، چاره‌ای جز پذیرش این امر ندارند.
لذا در این مقاله سعی بر آن است تا مفهوم چک حسن ضمانت انجام کار، قواعد مربوط به آن و نحوه تنظیم برای اجتناب از عواقب ناگوار احتمالی،بررسی و توضیح داده شود.
اخذ چک ضمانت حسن انجام کار توسط کارفرما؛ قانونی یا غیرقانونی
آنچه که فارغ از هرگونه توضیحی باید روشن شود این است که اخذ چک ضمانت حسن انجام کار فی نفسه غیرقانونی نیست؛ بلکه همانطور که گفته شد بین کارفرمایان رایج است.
در قانون کار، محل کار و ابزار و ادواتی که کارگر با آن ها کار می کند غالبا توسط کارفرما فراهم می شود. لذا کارفرما جهت جبران خسارت احتمالی و پرهیز از طی مراحل قانونی و قضایی برای اخذ خسارت که عموما زمان بر و هزینه بر هستند، با دریافت این چک، تاسیس اطمینان بخشی برای خود ایجاد می کنند.
پس قانونا هیچ گونه منعی برای اخذ سند حسن ضمانت اجرا برای کارفرمایان وجود ندارد. اهمیت این مساله جایی است که کارگران باید با آگاهی کامل از حقوق و مزایای خود، نکات، قوانین و شرایطی را هنگام امضای چک رعایت کنند تا از نتایج زیان بار آن در امان بمانند.
7 نکته که در نوشتن چک ضمانت حسن انجام کار باید رعایت گردد:
1- انعقاد قرارداد کار،حتما کتبی باشد.
اولین،مهم ترین و موثرترین نکته ای که به صورت همه جانبه حقوق کارگر را حفاظت و صیانت می کند،انعقاد قرارداد کتبی است.
طبق آخرین آمار از بین هر ده نفر کارگر،تنها 4 نفر اقدام به انعقاد قرارداد کتبی می کنند. اگرچه قانون کار قرارداد کار شفاهی را نیز به رسمیت می شناسد اما طبق تبصره 2 ماده 10 قانون کار در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد قرارداد در چهار نسخه تنظیم می گردد که یک نسخه از آن به اداره کار و یک نسخه نزد کارگر و یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاههای فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می گیرد.
بنابراین قرارداد کتبی در زمان تسویه نهایی کار و همچنین حین اقامه دعوا علیه کارفرما، از استحکام و قدرت اثباتی دو چندان برخوردار است.
حتی کارگرانی که قراردادهای موقت کوتاه مدت اعم از یک ماهه دو ماهه شش ماهه و…منعقد می کنند نباید از انعقاد قرارداد کتبی غافل شوند.
2- درج شماره سفته یا چک در قرارداد و نگهداری یک نسخه نزد کارگر
در قرارد داد کتبی شماره سفته یا چک را ذکر کنند و یک نسخه از قرارداد را حتما نزد خود نگه دارند، علیرغم تاکید بر داشتن قرارداد کتبی، اگر قرارداد کتبی بین کارگر و کارفرما وجود ندارد و قرارداد کار شفاهی بسته شده است، هنگام دادن سفته یا چک رسیدی از کارفرما مشتمل بر تاریخ و امضای کارفرما و شماره سفته یا چک بگیرند.
3- درج عنوان “چک بابت حسن انجام کار تحویل کارفرما داده شده است”
در روی چک یا سفته ذکر کنند که سفته یا چک بابت حسن انجام کار تحویل کارفرما داده شده است، اگر روی چک یا سفته نتوانستند قید کنند موضوع را در قرارداد کتبی کار یا رسیدمذکور در در بند دو، این موضوع را حتما درج نمایند.
در ادامه باید گفت چک، هم واجد وصف حقوقی و هم واجد وصف کیفری است.
به این توضیح که اگر چک بلامحل باشد، جرم است و قابل رسیدگی در محاکم کیفری است ولی سفته چنین بار کیفری نداشته و صرفا در محاکم عمومی قابل مطالبه و رسیدگی است.
طبق ماده13 قانون صدور چک درج عنوان ” این چک جهت حسن ضمانت حسن انجام کار صادر می شود” وصف کیفری چک را زایل می کند. لذا حتما این مورد در نظر داشته باشید.
4- دریافت امضای کارفرما
از سفته یا چک کپی مشتمل بر امضای کارفرما تهیه کنید و نزد خود نگه دارید.
5- خط زدن قید (حواله کرد) روی چک یا سفته
در روی سفته یا چک قید حواله کرد را خط بزنید و بنویسید در وجه شرکت ( اسم شرکت و مدیر شرکت) و یا اگر شرکت نیست اسم کارفرما، به دلیل حسن انجام کار صادر شده است.
6- خودداری از دادن چک سفید امضا به کارفرما
اگر کارگر سفته یا چک را به صورت سفید امضاء به کارفرما تحویل بدهد و بعدا کارفرما نسبت به چک یا سفته اقدامی انجام داد بار اثبات این که چک یا سفته برای تضمین حسن انجام کار تحویل کارفرما شده است، با کارگر است؛ لذا مطلقا از دادن هرگونه سند یا چک سفید امضا خودداری نمایید.
7- چک حتما مورخ (دارای تاریخ) باشد.
تاریخ اینگونه چک ها معمولا مطابق با تاریخ خاتمه قرار داد خواهد بود.
در چه زمانی کارفرما می تواند نسبت به وصول مبلغ چک یا سفته اقدام نماید؟
همانطور که اجمالا نیز اشاره شد، در صورتی که در اثر عدم رعایت ضوابط فنی و بهداشتی و آیین نامه های انضباطی محل کار و تخطی از قواعد و مقرراتی که کارفرما یا مدیر کارگاه مشخص می کند، خسارتی متوجه کارفرما شود و تقصیر کارگر در آن محرز باشد، کارفرما می تواند جهت جبران خسارت و ضرر خود به سفته یا چک مذکور رجوع کند.
اگر تضمین حسن انجام کار چک بود؛ کارفرما به بانک مراجعه می کند و نیاز به اقدام دیگری ندارد ولی اگر سفته بود، ابتدا باید سفته را واخواست کند، ذینفع سفته مکلف است ظرف ده روز از تاریخ سر رسید سفته، نسبت به واخواست سفته اقدام نماید.
واخواست سفته یعنی اعتراض به عدم پرداخت وجه سفته در تاریخ مقرر برگه واخواست سفته از دادگستری و بانک، قابل تهیه است.
نحوه پس گرفتن سند ضمانت اجرای کار اعم چک یا سفته
به طور کلی بعد از اتمام قرارداد و پایان رابطه کاری، اگر کارگر مرتکب تقصیری نشده باشد و خسارتی به کارفرما وارد نکرده باشد، کارفرما مکلف است سفته یا چک تضمین را فورا به کارگر بازگرداند.
در صورت عدم استرداد سفته یا چک، کارگر با ارسال اظهارنامه از کارفرما درخواست عودت سفته یا چک را میکند، اگر بازهم کارفرما سفته یا چک را عودت نداد کارگر دعوای استرداد چک یا سفته را در دادگاه عمومی حقوقی مطرح می کند.
کارفرما و خیانت در امانت
طبق ماده 673 قانون مجازات اسلامی هرکس از سند سفید مُهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوءاستفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
مضافا مطابق ماده 674 قانون مجازات اسلامی اگر شخصی چک یا سفته ای را که در اختیار دارد و قرار بر این بوده که این چک یا سفته را به صاحبش بازگرداند (آن را خرج نکند) مورد سوء استفاده قرار دهد یا آن را تلف کند و از بین ببرد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
توضیح بیشتر اینکه،چنانچه به موجب عمل یا تقصیر کارگر خسارتی متوجه کارفرما نگردد و کارفرما به بهانه های واهی چک یا سفته را وسیله ای جهت فشار و بهره کشی از کارگر قرار دهد، کارفرما مرتکب جرم خیانت در امانت شده و در دادگاه کیفری قابل تعقیب است.
مشاوره آنلاین حقوقی رایگان وکیل متخصص چک و اسناد تجاری
